10 października przypada Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Celem święta jest promocja zdrowia psychicznego, zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie profilaktyki zaburzeń psychicznych. Służy także edukacji o rodzajach i objawach zaburzeń psychicznych i sposobach radzenia sobie z nimi. To także walka ze stygmatyzacją i pomoc potrzebującym.
Według Światowej Federacji Zdrowia Psychicznego w ciągu najbliższych lat zaburzenia psychiczne będą jednym z głównych problemów zdrowotnych dotykających ludzkość. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym coraz więcej osób zapada na choroby psychiczne. Niepokojącym trendem jest rosnący problem kłopotów ze zdrowiem psychicznym w gronie osób młodych.
Codzienny stres, dynamiczne tempo życia, brak czasu dla siebie i innych, brak czasu na odpoczynek i wyciszenie od nadmiernych bodźców sprzyjają pojawieniu się zaburzeń w strefie emocjonalnej i psychicznej. Pandemia COVID-19 spowodowała globalny kryzys zdrowia psychicznego. Generując różnorodne krótko- i długoterminowe stresy, wpłynęła na zdrowie psychiczne milionów ludzi na całym świecie. Czas pandemii odbił się i nadal odbija na naszym zdrowiu psychicznym.
Zdrowie psychiczne
Zdrowie psychiczne jest bardzo ważną sferą życia, od której uzależniona jest nasza zdolność do adaptacji w społeczeństwie oraz pracy, a także możliwości radzenia sobie z różnorodnymi sytuacjami.
Definicja zdrowia psychicznego wg WHO: „zdrowie psychiczne to stan dobrego samopoczucia pozwalający człowiekowi na realizację jego własnych możliwości, na radzenie sobie z normalnymi stresowymi wydarzeniami życiowymi, na efektywną działalność zawodową i na twórczy wkład w życie własnej społeczności” (WHO, 2001).
Zgodnie z tą definicją zdrowie psychiczne oznacza nie tylko brak zaburzeń czy choroby, ale także potencjał psychiczny człowieka, umożliwiający zaspokojenie własnych potrzeb, osiąganie sukcesów, czerpanie radości i satysfakcji z życia, sprzyjający nawiązywaniu i utrzymywaniu dobrych relacji z innymi ludźmi oraz aktywnemu udziałowi w życiu społecznym.
Wskaźniki zdrowia psychicznego
Dobrostan
Dobre samopoczucie, czyli dobrostan, jako wskaźnik zdrowia psychicznego oznacza zdolność przeżywania emocji, które są adekwatne do doświadczanych sytuacji: radość, gdy dzieje się coś pozytywnego, satysfakcja po osiągnięciu zamierzonego celu, rozpacz, gdy kogoś tracimy, smutek czy złość, kiedy coś nam się nie udaje, lęk przed nową, nieznaną sytuacją. Niepowodzenia i chwile negatywnych doświadczeń emocjonalnych przeplatają się z wydarzeniami pozytywnymi, radosnymi, dając ogólne poczucie równowagi i zadowolenia z życia.
Zasoby i umiejętności
Zasoby i umiejętności to osobisty potencjał, który jest istotnym wyznacznikiem zdrowia psychicznego, zwłaszcza optymizm, dzięki, któremu możemy myśleć pozytywnie o przyszłości. W osiągnięciu dobrego samopoczucia pomaga również przekonanie o własnym wpływie na przyszłe wydarzenia, poczucie sprawczości, uświadomienie sobie, że dysponujemy możliwościami kształtowania tego, co się wokół nas dzieje, oraz że to, co się dzieje ma swój sens. Ważnym zasobem jest też odporność psychiczna, która pomaga podnosić się po kolejnych kryzysach oraz umiejętność rozpoznawania, nazywania, komunikowania własnych emocji, potrzeb i oczekiwań.
Relacje
Dla utrzymania kondycji psychicznej, niezmiernie ważne jest nawiązywanie i utrzymywanie satysfakcjonujących relacji międzyludzkich. Ludzie są nam potrzebni do zaspakajania potrzeb na każdym etapie rozwoju: od rodziny, poprzez grupy rówieśnicze, środowisko zawodowe, społeczności lokalne, sąsiedzkie. Jednak aby nawiązywać, utrzymywać i pogłębiać relacje międzyludzkie niezbędne są takie umiejętności jak: godzenie sprzecznych interesów, zdrowej komunikacji, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, współpracy, twórczej rywalizacji, ale też sięgania po pomoc i jej udzielania.
Zdrowie psychiczne to z jednej strony stan dobrego samopoczucia, a z drugiej osobiste właściwości i umiejętności, które możemy doskonalić w każdym momencie życia. Wiele razy w ciągu życia wchodzimy w nowe role, doświadczamy zmian – nowa szkoła, rozpoczęcie studiów, opuszczenie rodzinnego domu, tworzenie związku, wchodzenie w rolę rodzica, dziadka, współpracownika, szefa, przyjaciela, mierzenie się z trudnościami, chorobą, starzeniem się. Możemy wtedy doświadczać niepowodzeń i trudności. To zupełnie naturalne. Dajmy sobie prawo do popełniania błędów, są one nieodzowną częścią życia, ale pozwólmy sobie także na sięganie po pomoc- na przykład w formie poradnictwa psychologicznego i interwencji kryzysowej lub psychoterapii.
Jak dbać o swoje zdrowie psychiczne?
Aby dbać o swoje zdrowie psychiczne, nie trzeba podejmować wielkich działań. Ważne są:
- odpoczynek i wystarczająca ilość snu;
- zdrowe odżywianie się – dieta i nawyki żywieniowe odgrywają znaczącą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego układu nerwowego;
- obserwowanie swoich emocji i myśli, dzielenie się nimi z innymi – pozwoli to zmniejszyć napięcie emocjonalne;
- danie sobie pozwolenia na odczuwanie różnych emocji, także tych, które są trudne – strach, złość, smutek;
- dbanie o kontakt z naturą;
- aktywność fizyczna dopasowana do własnych potrzeb i możliwości;
- pielęgnowanie tych relacji, które nas wzmacniają i zakończenie tych, które osłabiają;
- zaplanowanie drobnych przyjemności;
- pozwolenie sobie na spontaniczność i zabawę;
- przywołanie w myślach swojego idealnego dnia, spróbowanie „poczucia” go wszystkimi zmysłami;
- nauczenie się asertywności; śmiałe mówienie „nie”, odmawianie bez potrzeby tłumaczenia się, gdy czujemy, że to jest zgodne z naszymi potrzebami;
- sięganie po pomoc psychologiczną, gdy samemu ciężko uporać się z trudną sytuacją.
Szukaj pomocy, jeśli jej potrzebujesz
Osoby, które mają trudności z radzeniem sobie ze stresem i zmartwieniami lub wykazują objawy złego stanu zdrowia psychicznego, powinny zgłosić się do specjalisty. Zakładanie, że problemy ze zdrowiem psychicznym rozwiążą się samodzielnie, może skutkować negatywnymi konsekwencjami.
Gdzie szukać pomocy?
800 121 212 – Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka bezpłatnie, czynny całą dobę.
116 123 – Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym, bezpłatnie, 14:00–22:00.
116 111 – Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży bezpłatnie, czynny całą dobę.
500 027 676 – TeleSynergia dla osób dorosłych potrzebujących wsparcia psychologa bezpłatnie
Opracowała
Renata Puchala
