Nowy rok szkolny to wyzwanie nie tylko dla rodziców, ale też i dzieci. Codzienne obowiązki, uczestnictwo w lekcjach i szereg nowych przedmiotów to aspekty, przez które u najmłodszych może pojawić się uczucie stresu, niepokoju. Co robić, aby wytężona praca przez dziesięć miesięcy roku szkolnego nie zachwiała dobrostanu psychicznego?
Warto przyjrzeć się swojemu trybowi życia, zatrzymać się na chwilę i zastanowić się czy ja potrafię zadbać o swoje zdrowie psychiczne.
Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że co piąty nastolatek na świecie ma problemy psychiczne bądź behawioralne, a początek ponad połowy wszystkich zaburzeń psychicznych ma miejsce w okresie dojrzewania. W Polsce wciąż przybywa młodych ludzi, którzy potrzebują pomocy w zakresie zdrowia psychicznego, a konsekwencje braku specjalistycznego wsparcia bywają dramatyczne. Najbardziej znaczący wzrost obserwujemy w wypadku zaburzeń lękowo-depresyjnych, zaburzeń zachowania, uzależnień, a wśród dziewcząt również zaburzeń odżywiania. Ponadto, do częstych problemów należą kryzysy wynikające z nadużywania i uzależnienia od mediów społecznościowych oraz wirtualnej rzeczywistości. Psychiatrzy wyróżniają cztery główne obszary zaburzeń u osób młodych:
- Zaburzenia eksternalizacyjne – zachowania niedostosowane społecznie, niszczycielskie, agresywne,
- Zaburzenia internalizacyjne – zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju, depresja,
- Problemy i zaburzenia psychiczne powiązane z chorobą somatyczną czy niepełnosprawnością,
- Całościowe zaburzenia rozwoju – na przykład ze spektrum zaburzeń autystycznych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO):
ZDROWIE PSYCHICZNE to dobrostan psychiczny, fizyczny i społeczny, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji. Oznacza nie tylko brak chorób psychicznych, ale także poczucie własnej wartości i umiejętność czerpania radości z życia.
Termin zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży odnosi się do dobrostanu społecznego, emocjonalnego i behawioralnego dzieci i nastolatków i jest uważany za integralną część zdrowego rozwoju.
Zatem jak dbać o zdrowie psychiczne? (kilka cennych wskazówek zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dorosłych…)
Dbałość o zdrowie psychiczne ma ogromne znaczenie. Nie można mówić, że się o siebie dba, jeśli skupia się wyłącznie na zdrowiu fizycznym i zaniedbuje kwestie własnej psychiki. Trzeba mieć podejście całościowe i nie traktować zdrowia fizycznego i zdrowia psychicznego jako czegoś, co nie wpływa na siebie nawzajem.
1) Przede wszystkim bądź dla siebie dobry. Pamiętaj, że jesteś osobą wartościową i wartą tego, by być kochaną. Kochaj też samego siebie. Nie ma nic złego w tym, że kochasz siebie. Im szybciej to zrozumiesz, nauczysz się siebie kochać, być dla siebie dobrym i wybaczać sobie, tym lepiej. Masz prawo się mylić, popełniać błędy i poprawiać je. Nie musisz być człowiekiem idealnym.
2) Pamiętaj też o kwestiach związanych z wypoczynkiem. Nikt nie może pracować bez przerwy. Każdy człowiek potrzebuje odpoczynku. Wyjedź na wakacje, poszukaj sobie hobby, któremu będziesz poświęcał czas i oderwij się od obowiązków i szarej codzienności. Bardzo szybko zauważysz wzrost jakości własnego życia. To wcale nie muszą być duże rzeczy. Pamiętaj też o przyjemnościach dnia codziennego – gorącej kąpieli, zabiegach pielęgnacyjnych, zjedzeniu czegoś smacznego, poczytaniu książki – wszystko ma znaczenie dla Twojego zdrowia psychicznego.
3) Nie zaniedbuj też swojego ciała. Nie musisz od razu wyczynowo uprawiać sportu. Wystarczy wychodzenie na dłuższe spacery. Możesz poszukać własnej aktywności fizycznej, którą będziesz uprawiać z przyjemnością – bieganie, jazda na rowerze, spacery z psem, gra w piłkę, aerobic, taniec – wszystko jest dobre, jeśli daje Ci przyjemność i pozwala na osiągnięcie relaksu.
4) Wysypiaj się. Higiena snu jest bardzo ważna. Każdy człowiek potrzebuje snu. Ciało i umysł muszą mieć czas, by się zregenerować. Kładź się spać o określonej porze, zadbaj też o jakość własnego snu. Dobrze wywietrz pomieszczenie, nie objadaj się przed snem, spróbuj odciąć się od ciągłego przepływu informacji – nie zasypiaj ze smartfonem w ręku, nie przeglądaj informacji przed snem. Spróbuj skupić się na relaksie i wypoczynku. Nie przynoś problemów do własnej sypialni.
5) Nie rezygnuj też ze spotkań z innymi ludźmi. Człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje innych ludzi w swoim otoczeniu. Wychodź na spotkania z przyjaciółmi, bierz udział w wydarzeniach towarzyskich, rozmawiaj z ludźmi i otaczaj się ludźmi. Nie znaczy to, że musisz codziennie brać udział w wielkim wydarzeniu czy wielkiej imprezie. Wystarczy pogawędka z rodziną, przyjacielem czy inną bliską Ci osobą. Nie wycofuj się z życia towarzyskiego. Zawsze postaraj się znaleźć czas na to, by spędzić czas z kimś, kto jest dla Ciebie ważny.
6) Pamiętaj też, że jesteś ważny. Twoje emocje, Twoje pragnienia i potrzeby mają ogromne znaczenie. Mów o nich, naucz się stawiać granice i nie pozwól, by to inni rządzili Twoim życiem. Asertywność jest bardzo pożądaną umiejętnością. Możesz się tego nauczyć – jeśli czujesz, że nie jesteś tak asertywną osobą, jakbyś chciał – nic straconego. Wszystko możesz wyćwiczyć. Niektórym podejście asertywne przychodzi nieco łatwiej, niemalże naturalnie, inni muszą się postarać. Jednak każdy człowiek może być asertywny – zawsze możesz też poprosić o pomoc specjalistów. Treningi asertywności są ważną częścią na przykład psychoterapii, a także treningu umiejętności społecznych.
Co zrobić jeśli już masz problemy ze zdrowiem psychicznym?
Zdrowie psychiczne może zacząć szwankować w każdym momencie, niezależnie od wieku czy sytuacji życiowej. Problemy ze zdrowiem psychicznym mogą budzić lęk, jednak nie udawaj, że problem nie istnieje. Na szczęście w dzisiejszych czasach coraz więcej osób otwarcie mówi o swoich problemach psychicznych – także w mediach. To ma duży wpływ na ludzi. Coraz więcej osób decyduje się szukać pomocy, której potrzebuje.
Jeśli czujesz, że Twoje zdrowie psychicznie nie działa tak, jak powinno – czujesz, że w Twoim życiu dzieje się coś złego, że coś nie działa tak, jak powinno – nie rozumiesz emocji, które Tobą rządzą, zmagasz się z czymś, czego nie rozumiesz lub z czymś, co Cię po prostu przerasta, nie wahaj się poszukać pomocy.
Taką pomoc możesz znaleźć w gabinecie psychologa. To specjalista od ludzkiego umysłu, który ma odpowiednią wiedzę i narzędzia diagnostyczne, by Cię odpowiednio pokierować i rozjaśnić pewne kwestie, które wpływają na Twoje życie. Rozmowa z psychologiem ma na celu pozwolić spojrzeć na swoje życie i dręczące Cię problemy z zupełnie innej, szerszej perspektywy, co pomoże odnaleźć rozwiązanie.
Serdecznie zapraszam dzieci i młodzież do mojego gabinetu w pokoju nr 212, znajdującego się na 1 piętrze w Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia przy ul. Kołłątaja 64 w Puławach.
Psycholog dziecięcy
Działu Integracji i Pomocy Specjalistycznej MOPS w Puławach
Anna Nowaczek-Orzeł
